Samenvattend verslag Mini-symposium Toezicht in de advocatuur

Voorafgaand aan het traditionele Praktizijnsdiner vond op 24 november 2022 in The Grand in Amsterdam het symposium “Versterking toezicht op de advocatuur: hoe dan?” plaats. Vier sprekers stonden deze middag op het programma om over het toezicht in de advocatuur met elkaar en het publiek in debat te gaan: Eef van de Wiel (voorzitter Landelijk Dekenberaad), Ernst van Win (oud-deken Den Haag), Jeroen Kremers (kroonlid College van Toezicht Advocatuur (CvT) en opgestapt in sept 2022 vanwege bedreiging functioneren CvT). Susan Kaak van de Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten was afwezig door een “onfortuinlijke samenloop van omstandigheden”

Plan van wat nu voorligt is een papieren tijger

Het mini-symposium wordt afgetrapt door Eef van de Wiel, voorzitter van het landelijke Dekenberaad. De beroepsgroep maakt zich zorgen over het onafhankelijk toezicht en de lokale inbedding. Maar er zijn meer knelpunten en de zorgen over de kosten van toezicht. Een goed plan voor toezicht kent immers ook een goed plan hoe dat betaald wordt. Haar stelling: de landelijk toezichthouder op de advocatuur (LTA) moet toezicht over alles houden. Dus over ook de gedragsregels en kernwaarden. Er wordt vaak gezegd: LTA doet toezicht en dekens doen tuchtrecht. Die tegenstelling tussen toezicht, tuchtrecht en klachten is er niet. Een toezichthouder moet over alle middelen kunnen beschikken maar het plan van wat nu voorligt is een papieren tijger. Als er naast de LTA ook lokale toezichthouders komen, ontstaat er overlap en grijs gebied. De minister creëert hiermee een afbakeningsprobleem. Als die deken zich straks met tuchtrecht bezig moet houden, is er niemand meer die de dekens in de gaten houdt.

Behoud wat goed is, moderniseer wat nodig is

Ernst van Win, oud-Haags deken, reageert met zijn zin “Behoudt wat goed is en moderniseer wat beter kan”. Incidenten als Pels Rijcken en Taghi zullen altijd voorkomen maar mogen geen reden zijn zo hard in te grijpen. Het onderzoek van ProFacto uit 2020 heeft duidelijke onderwerpen geadresseerd. De rol van de AR en het bureau van de Orde zorgen voor veel onduidelijkheid. Is de NOvA nou een belangenbehartiger, of is het een departement van toezicht? De toezichthouder zou moeten worden ingericht in de zin van de Advocatenwet (art 17), niet in de zin van het Haagse bureau van de NOvA. Die afstand van de NOvA is juist nodig. Wellicht zou daar zou een RvT boven gezet kunnen worden. Het is beter om langer na te denken voor je tot iets komt dat ook weer honderden jaren mee kan.

Jeroen Kremers (oud-CvT) vindt het, net als de andere aanwezigen, eigenlijk wel jammer dat de AR niet aanwezig is. Het is apart dat de AR het voorstel van de minister steunt, want de minister heeft aangegeven met een nieuw voorstel te komen. Kremers is het op hoofdlijnen eens met het palet van de vorige sprekers maar vraagt zich af waarom er niet een zelfstandig bestuursorgaan is.

“Is voldoende onafhankelijkheid geborgd?” vraagt Van de Wiel aan de zaal.

Er wordt opgemerkt dat het woord “onafhankelijk” heel vaak valt. Onafhankelijkheid van de staat is evident maar los daarvan is er een onafhankelijkheid van organen van de Orde. Nu lijkt er een gedrocht te ontstaan van een toezichthouder die tevens adviseur en belangenbehartiger is. Als dat is opgelost, rijst een andere vraag over wat de kwaliteit is en wat daaraan opgelost moet worden. Van de Wiel licht toe dat de uitgeklede deken in het plan van de minister geen toezichthouder meer is en ook geen netwerk heeft om tot meer uniformiteit in de klachtbehandeling te komen. Ernst van Win voegt hieraan toe dat de Orde meer uit elkaar is gespeeld. De eenheid is weg en de Algemene Raad is een departement geworden.

Tenslotte reageren de sprekers op de stelling “Zijn we het wel zo met elkaar eens?”. Deze zomer hebben acht grote kantoren uit Randstad een brief gestuurd om de functie deken te scheiden (toezicht en herderlijke deken). Moeten dekens klachten blijven doen? Ernst van Win stelt dat ook in een nieuwe vorm dekens beide taken zouden moeten blijven doen. Het klacht- en tuchtrecht moet bij elkaar worden gehouden maar maak daar een mooie zuil van. De LTA wordt dekenberaad en dekens voeren uit wat plaatselijk moet worden gedaan. Eef van der Wiel ziet vooral een scheiding van de functies voor zich: toezichthouder en klachtbehandeling enerzijds en voorzitter van de Raad anderzijds. Die Zuidaskantoren vinden ook dat die functies van elkaar moeten worden gescheiden.
Ook de Minister heeft herhaaldelijk gezegd dat de toezichthouder en deken niet zowel belangenbehartiger als bemiddelaar moeten zijn. Zijn voorstel is echter dat de deken klachten blijft behandelen en de toezichthouder zich met toezicht bezig houdt. Alle sprekers zijn het erover eens dat dit leidt tot overlap, hoge kosten en een grijs gebied qua afbakening.

Jeroen Kremers ziet het somberder in en denkt dat de wens van Van Win om de deken zowel voorzitter als klachtbehandelaar te laten zijn niet gaat lukken. Het is verstandig om de dekens op te knippen in lokale toezichthouders als onderdeel van de LTA enerzijds en als lokaal ingebedde voorzitters van de Raad van de Orde anderzijds.

Het Dekenberaad functioneert op dit moment moeizaam want er is geen wettelijke regulering. Het zou fijn zijn als dit met governance wettelijk ingebed was maar dat is nooit gebeurd. Ook daarom kijkt men uit naar een LTA.