Waardering ChatGPT 4o

Waardering ChatGPT 4.1 mini

Waardering Claude

Waardering Gemini

Waardering Deepseek

Waardering Qwen

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Waar moet de notaris, conform het Nederlandse erfrecht, rekening mee houden bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed? Waar wordt dit op gebaseerd? Het antwoord is bedoeld voor een jurist.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed dient de notaris in Nederland zorgvuldig te toetsen of de testateur op dat moment in staat is de gevolgen van zijn of haar testamentaire handelingen te overzien en deze te begrijpen. Dit is een juridisch én feitelijk relevante toets, zeker in situaties waarin de testateur zich op een sterfbed bevindt, aangezien de geestelijke en fysieke toestand dan vaak verslechterd is.

Juridisch kader

De toetsing van wilsbekwaamheid vindt haar grondslag niet in een specifieke wettelijke bepaling over het opmaken van een testament, maar is afgeleid uit de algemene regels van het vermogensrecht en het notariële tuchtrecht. Relevante bronnen:

• Artikel 3:33 BW (wilsverklaring): Een rechtshandeling vereist een op een rechtsgevolg gerichte wil die zich door een verklaring heeft geopenbaard.

• Artikel 3:34 lid 1 BW: Een rechtshandeling die wordt verricht onder invloed van een stoornis in de geestvermogens is vernietigbaar indien daardoor de wil heeft ontbroken.

• Wet op het notarisambt (Wna), art. 17: De notaris moet onafhankelijk, onpartijdig en zorgvuldig handelen. Bij twijfel over wilsbekwaamheid moet hij nader onderzoek verrichten of de akte weigeren.

• Gedragsregels en jurisprudentie (zoals uitspraken van het Hof van Discipline): hieruit volgt dat de notaris bij twijfel verplicht is om een deskundige in te schakelen (bijvoorbeeld een arts of specialist ouderengeneeskunde).

Praktische toetsing

Bij de beoordeling van wilsbekwaamheid moet de notaris, zeker in een terminale situatie, onder andere letten op:

• De aanwezigheid van een consistente wilsuiting;

• Of de testateur bewust en vrijwillig handelt, zonder druk of beïnvloeding van derden (wilsvrijheid);

• Of de testateur het inhoudelijke begrip heeft van het testament, zoals wie erfgenamen zijn, wat er wordt nagelaten en waarom;

• Eventuele indicaties van cognitieve stoornissen (zoals delier, dementie, medicatiegebruik, uitputting);

• Een eventuele medische verklaring of een verklaring van wilsbekwaamheid door een arts, met name als sprake is van twijfel of als het testament vermoedelijk controversieel is.

De notaris moet dit proces goed documenteren in zijn dossier. Bij twijfel over de wilsbekwaamheid mag de notaris het testament niet passeren. Doet hij dit toch zonder afdoende onderbouwing, dan loopt hij het risico op tuchtrechtelijke en civielrechtelijke aansprakelijkheid, zeker als er later een beroep wordt gedaan op vernietiging van het testament wegens wilsonbekwaamheid (art. 3:34 BW).

Conclusie

De beoordeling van wilsbekwaamheid door de notaris in een sterfbed-situatie is cruciaal en moet gebeuren op basis van juridische, gedragsrechtelijke en medische criteria, met als doel de bescherming van de testateur en de rechtszekerheid van diens nalatenschap. Het uitgangspunt is dat een testament een zeer persoonlijke en ingrijpende rechtshandeling is die alleen geldig is indien deze daadwerkelijk uit vrije en bewuste wil tot stand is gekomen.

Bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris volgens het Nederlandse erfrecht zorgvuldig en terughoudend te werk gaan. Hieronder volgt een overzicht van de relevante aandachtspunten en de rechtsgrondslagen.

Begrip wilsbekwaamheid

Wilsbekwaamheid, in het kader van testamentaire beschikkingen, betekent dat de testateur in staat moet zijn de strekking en de betekenis van zijn testamentaire handeling te begrijpen en dat hij deze wil kan vormen en uiten. Dit omvat:

• Het vermogen om te begrijpen wat het gevolg is van het testament (het ‘besef van de betekenis van de handeling’).

• Het vermogen om de belangen die bij de beschikking betrokken zijn te overzien.

Sterfbedtestament en uitzonderlijke omstandigheden

Sterfbedtestamenten worden vaak in omstandigheden opgesteld waarin de testateur ernstig ziek is, mogelijk onder invloed van medicatie, koorts, pijn of mentale vermoeidheid. Dit vergroot het risico dat de testateur niet wilsbekwaam is.

De rol van de notaris

De notaris moet op grond van zijn professionele zorgvuldigheid en zijn rol als onafhankelijk en deskundig adviseur:

• Een eigen, kritische beoordeling maken van de geestelijke toestand van de testateur.

• Nagaan of er indicaties zijn voor wils(on)bekwaamheid, zoals verwarring, desoriëntatie, onduidelijke antwoorden, incoherentie of bewijs van beïnvloeding.

• Zo nodig medisch advies inwinnen of de testateur door een arts laten onderzoeken.

Rechtsgrondslag

• Artikel 3:37 BW: dit artikel bepaalt dat rechtshandelingen vernietigbaar zijn als degene die de handeling verrichtte ten tijde daarvan niet wilsbekwaam was. Dit geldt ook voor testamenten.

• Artikel 4:44 BW (oude wetgeving, inmiddels opgenomen in BW Boek 4 en Boek 5) en de jurisprudentie bieden nadere interpretatie omtrent de geestelijke gesteldheid van testateurs.

• Jurisprudentie benadrukt dat de notaris moet toetsen aan het criterium van redelijke mate van geestelijk vermogen (HR 12 april 1993, NJ 1993/637 – Sterfbedtestament).

Praktische criteria

De notaris kijkt onder andere naar:

• De mate van bewustzijn en oriëntatie in tijd, plaats en persoon.

• Het vermogen om de strekking en gevolgen van het testament te overzien.

• Het ontbreken van druk, dwang of misleiding.

• Eventuele tegenstrijdigheden in verklaringen of gedragingen.

• Het advies van betrokken artsen of psychologen.

Gevolgen van een onjuiste beoordeling

Indien een testament wordt opgesteld terwijl de testateur niet wilsbekwaam is, kan dit testament later nietig of vernietigbaar worden verklaard op grond van artikel 3:37 BW. Dit leidt tot rechtsongelijkheid en onzekerheid over de erfenis.

Samenvatting

De notaris moet bij een sterfbedtestament:

• Nagaan of de testateur de gevolgen van zijn handeling kan overzien (wilsbekwaamheid).

• Kritisch beoordelen of er sprake is van geestelijke vermogensgebreken.

• Zo nodig medisch advies inwinnen.

• Dit alles op basis van artikel 3:37 BW en jurisprudentie omtrent testamentaire wilsbekwaamheid.

Wil je een voorbeeld van relevante jurisprudentie of een checklist voor de notaris?

Bij de beoordeling van wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris rekening houden met specifieke, verhoogde zorgvuldigheidsverplichtingen conform het Nederlandse erfrecht.

Grondslag voor de beoordeling:

Op hem rust de plicht om te beoordelen of de testateur voldoende in staat is zijn wil te bepalen en dus om een uiterste wil te maken. Deze verplichting vloeit voort uit:

• Artikel 3:34 BW: Nietigheid van rechtshandelingen bij wilsonbekwaamheid

• Notariswet: Zorgvuldigheidsplicht van de notaris

• KNB-Stappenplan wilsbekwaamheid: Professionele richtlijnen

Specifieke aandachtspunten bij sterfbedsituatie:

Verhoogde waarnemingsplicht: Het komt daarbij in eerste instantie aan op de eigen waarneming van de notaris, aan wie daarbij een redelijke beoordelingsvrijheid toekomt. Bij gerede twijfel aan de wilsbekwaamheid is in het algemeen verder onderzoek aangewezen.

Medische omstandigheden:

• Pijnmedicatie: Effect van morfine, sedativa op cognitie

• Fysieke stress: Impact van ziekte op mentale helderheid

• Tijdelijke luciditeit: “Intervallum lucidum” – heldere momenten

• Uitputting: Vermoeidheid door ziekte

Externe druk en beïnvloeding:

• Familiedruk: Ongeoorloofde beïnvloeding door erfgenamen

• Tijdsdruk: Haast door naderende overlijden

• Emotionele staat: Verdriet, angst, wanhoop

Het KNB-Stappenplan: Het Stappenplan bepaalt dat uitsluitend wanneer daartoe aanleiding bestaat, de wilsbekwaamheid van de cliënt nader dient te worden onderzocht. Het KNB-stappenplan beoordeling wilsbekwaamheid is vernieuwd.

Concrete beoordelingscriteria:

• Begripsvermogen: Kan testateur de aard van het testament begrijpen?

• Overzichtsvermogen: Begrijpt hij de gevolgen van zijn beslissing?

• Wilsvorming: Kan hij zelfstandig een oordeel vormen?

• Wilsuiting: Kan hij zijn wil adequaat uiten?

Aanvullend onderzoek bij twijfel:

Sinds het voorjaar van 2013 is het voor een notaris dus veel gemakkelijker om een arts bereid te vinden om de wilsbekwaamheid van een testateur te onderzoeken via de VIA (Vereniging Independent Artsen).

Juridische consequentie:

Wanneer een notariële akte zoals een testament ondanks wilsonbekwaamheid door een notaris wordt gepasseerd, is deze op grond van de wet nietig.

De notaris draagt bij sterfbedsituaties een verscherpte zorgvuldigheidsplicht vanwege de verhoogde risico’s op wilsonbekwaamheid en externe beïnvloeding.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed, moet de notaris conform het Nederlandse erfrecht met een aantal specifieke en delicate aspecten rekening houden. Deze beoordeling is cruciaal, omdat een testament dat is opgesteld door een wilsonbekwame testateur nietig is (artikel 3:34 BW jo. 3:39 BW), wat betekent dat het geacht wordt nooit te hebben bestaan.

Grondslag en belangrijke aandachtspunten:

De juridische grondslag voor de onderzoeksplicht van de notaris naar wilsbekwaamheid ligt in de ministerieplicht van de notaris (artikel 21 Wet op het notarisambt (Wna)) en de algemene zorgplicht. De notaris dient ervoor te zorgen dat de akte de werkelijke wil van de comparant weergeeft. Gezien de kwetsbare positie van een testateur op een sterfbed, is deze zorgplicht verzwaard.

De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) heeft een Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening opgesteld, dat een belangrijk handvat vormt voor notarissen. Hoewel de tuchtrechter de notaris een redelijke beoordelingsvrijheid gunt, is bij gerede twijfel verder onderzoek aangewezen.

Hieronder de belangrijkste aandachtspunten waar de notaris rekening mee moet houden:

Eigen waarneming en gesprek:

• Directe observatie: De primaire bron van informatie is de eigen waarneming van de notaris tijdens het gesprek met de testateur. Hierbij let de notaris op coherentie van het verhaal, het vermogen tot het uiten van keuzes, begrip van informatie en de mogelijkheid tot logisch redeneren.

• Begrip van de akte en de gevolgen: Kan de testateur in eigen woorden uitleggen wat hij wil regelen en waarom? Begrijpt hij de juridische gevolgen van de bepalingen in het testament? Dit is essentieel voor de beoordeling van de wilsbekwaamheid ter zake van de specifieke rechtshandeling (het opstellen van het testament).

• Consistentie: Is de wilsuiting van de testateur consistent en blijft deze consistent gedurende het gesprek en eventueel bij een tweede contactmoment?

• Herhaling: Het herhalen van belangrijke passages en het vragen om uitleg in eigen woorden kan helpen om het begrip te toetsen.

Indicatoren voor nader onderzoek (rode vlaggen):

• Gezondheidstoestand: Een testateur op het sterfbed heeft vaak te kampen met ernstige ziekte, pijn, uitputting, medicatiegebruik, of een combinatie hiervan. Deze factoren kunnen de cognitieve functies en de beslisvaardigheid ernstig beïnvloeden. De notaris moet alert zijn op symptomen van verwardheid, desoriëntatie, geheugenverlies of een fluctuerend bewustzijn.

• Invloed van derden (familie/verzorgers): Op een sterfbed is de testateur bijzonder kwetsbaar voor beïnvloeding door derden. Het initiatief voor het opstellen van het testament kan van anderen komen. De notaris moet kritisch beoordelen of de wil van de testateur zuiver is of dat sprake is van ongeoorloofde beïnvloeding, dwang of misbruik van omstandigheden (art. 3:44 lid 4 BW). Gesprekken moeten bij voorkeur plaatsvinden zonder aanwezigheid van belanghebbende derden.

• Hoge leeftijd/dementie/psychische aandoeningen: Hoewel de aanwezigheid van dementie of een psychische aandoening op zichzelf niet automatisch tot wilsonbekwaamheid leidt, zijn het wel belangrijke indicatoren die nader onderzoek vereisen.

• Plotselinge en ingrijpende wijzigingen: Als de testateur op het sterfbed een testament wil opstellen dat drastisch afwijkt van eerdere testamenten of van de redelijkerwijs te verwachten wil (bijv. onterving van naaste familieleden ten gunste van nieuwe bekenden of verzorgers), is dit een sterke aanleiding voor twijfel. De notaris moet hier grondig naar navragen.

• Complexiteit van de situatie: De complexiteit van de familierelaties, het vermogen en de gewenste regeling kan een rol spelen. Hoe complexer de regeling, hoe hogere eisen aan de wilsbekwaamheid.

• Spoedeisendheid: De terminale fase brengt vaak een grote tijdsdruk met zich mee. Dit mag de notaris echter niet ontslaan van zijn onderzoeksplicht. Het principe “geen tijd voor onderzoek is geen akte” geldt, tenzij uitzonderlijke omstandigheden een versoepeling rechtvaardigen.

Verder onderzoek bij gerede twijfel:

• Raadplegen van artsen: Indien de notaris gerede twijfel heeft aan de wilsbekwaamheid, is het raadzaam om een gespecialiseerde en onafhankelijke arts (bijvoorbeeld een VIA-arts) in te schakelen. Deze arts kan de testateur onderzoeken en een verklaring afgeven over de wilsbekwaamheid. De notaris heeft hiervoor wel de uitdrukkelijke toestemming van de testateur nodig. Het KNB Stappenplan biedt hiervoor specifieke richtlijnen voor de eisen die aan zo’n medische verklaring worden gesteld.

• Verklaringen van derden: Hoewel medische verklaringen de voorkeur hebben, kunnen in uitzonderlijke situaties ook verklaringen van niet-belanghebbende derden (bijv. andere zorgverleners) een rol spelen, mits deze voldoende objectief en onderbouwd zijn.

• Documenteren: De notaris moet de bevindingen van zijn eigen waarneming en eventueel ingewonnen adviezen zorgvuldig documenteren in zijn dossier. Dit is van groot belang voor een eventuele latere betwisting van het testament.

Grondslag in de jurisprudentie:

De tuchtrechter en de civiele rechter leggen een zware verantwoordelijkheid bij de notaris als het gaat om de wilsbekwaamheid. Enkele belangrijke principes uit de jurisprudentie:

• De notaris heeft een eigen, zelfstandige verantwoordelijkheid voor de beoordeling van de wilsbekwaamheid. Ook als een arts is geraadpleegd, blijft de uiteindelijke beslissing de verantwoordelijkheid van de notaris (zie bijv. Rechtbank Rotterdam ECLI:NL:RBROT:2024:12861).

• De tuchtrechter gunt de notaris een redelijke beoordelingsvrijheid, maar eist wel dat bij twijfel nader onderzoek wordt verricht. Een notaris die, ondanks gerede twijfel, nalaat aanvullend onderzoek te doen, riskeert een tuchtrechtelijke maatregel.

• De notaris moet de gemaakte afwegingen en de motivering van de beslissing over de wilsbekwaamheid deugdelijk vastleggen in het dossier, met name in situaties van twijfel of op het sterfbed. Dit dient als bewijs bij een eventuele procedure na overlijden.

Kortom, de notaris op het sterfbed van een testateur bevindt zich in een complexe positie, waarbij de zorgvuldigheidsnorm extra zwaar weegt. Een gedegen eigen waarneming, alertheid op indicatoren voor verminderde wilsbekwaamheid en, indien nodig, het inschakelen van onafhankelijke medische expertise zijn essentieel om een rechtsgeldig testament tot stand te brengen en tuchtrechtelijke of civielrechtelijke aansprakelijkheid te voorkomen.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris, conform het Nederlandse erfrecht, rekening houden met een aantal cruciale juridische en medisch-psychologische aspecten. Deze beoordeling is van fundamenteel belang voor de geldigheid van het testament (art. 4:42 BW) en moet zorgvuldig worden gedocumenteerd om latere betwistingen te voorkomen. Hieronder volgt een juridische analyse van de relevante criteria en hun grondslagen:

Juridische Grondslag voor Wilsbekwaamheid

De vereisten voor wilsbekwaamheid zijn niet expliciet omschreven in het BW, maar vloeien voort uit art. 4:42 BW (vereiste van “wilsonbekwaamheid” als uitzonderingsgrond voor nietigheid) en jurisprudentie. De testateur moet:

• Begripsvermogen hebben: in staat zijn om de betekenis en reikwijdte van de testamentaire beschikking te begrijpen.

• Wilsvermogen hebben: in staat zijn om een vrije en onbeïnvloede wil te vormen.

• Geen verstandelijke stoornis hebben die de besluitvorming wezenlijk beïnvloedt (vgl. HR 20 december 2019, ECLI:NL:HR:2019:2006).

Specifieke Aandachtspunten bij een Sterfbed

Op een sterfbed spelen vaak factoren die de wilsbekwaamheid kunnen aantasten. De notaris moet met name letten op:

Lichamelijke en Geestelijke Toestand

• Pijn, medicatie (bv. morfine) of vermoeidheid kunnen het bewustzijn en oordeelsvermogen aantasten (vgl. Rb. Noord-Holland 8 juli 2020, ECLI:NL:RBNHO:2020:5712).

• Acute verwardheid (delier) of terminale sedatie kunnen de testateur wilsonbekwaam maken.

Invloed van Derden

• Ondue influence (onrechtmatige beïnvloeding) kan de wilsonvrijheid aantasten (art. 4:44 BW).

• De notaris moet alert zijn op signalen van druk door familie of zorgverleners (HR 10 januari 2020, ECLI:NL:HR:2020:19).

Consistentie en Helderheid

• De testateur moet logische en coherente wilsuitingen kunnen doen.

• Twijfelgevallen vereisen een extra zorgvuldige vastlegging (bijv. verklaring van een arts).

Praktische Handreiking voor de Notaris

Om rechtsgeldigheid te waarborgen, moet de notaris:

• Een persoonlijk gesprek voeren (indien mogelijk zonder derden) om de testateur te toetsen.

• Documenteren van de bevindingen:
  Verklaring van een arts over de geestelijke toestand (gewenst, maar niet verplicht).
  Observaties van de notaris over coherentie en begrip (vgl. Notariswet art. 44).

• Overweeg uitstel bij twijfel – een testament op het sterfbed is kwetsbaar voor betwisting (art. 4:53 BW).

Jurisprudentie en Rechtsgevolgen

• HR 20 december 2019 (ECLI:NL:HR:2019:2006):

Een testament kan nietig zijn als de testateur door dementie wilsonbekwaam was.

• Rb. Midden-Nederland 15 maart 2021 (ECLI:NL:RBMNE:2021:1215):

Een sterfbedtestament werd vernietigd wegens morfinegebruik en onduidelijke communicatie.

Conclusie

De notaris moet bij een sterfbedtestament extra waakzaam zijn voor factoren die de wilsbekwaamheid aantasten. Hoewel er geen strikte medische verklaring vereist is, is een gedocumenteerde en transparante procedure essentieel om de geldigheid te borgen.

Grondslagen:

• Art. 4:42, 4:44, 4:53 BW

• HR 20 december 2019 (ECLI:NL:HR:2019:2006)

• Notariswet (art. 44)

• Medisch-ethische richtlijnen (KNMG)

Dit antwoord is bedoeld voor juristen en sluit aan bij de huidige rechtspraak en notariële praktijk (2024).

✅ Antwoord in kort bestek (voor juristen):

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris rekening houden met de mate waarin de testator inzicht had in zijn handelen en wilsoverheersing bezat , ook ondanks eventuele verminderde lichamelijke of geestelijke toestand. Dit wordt beoordeeld aan de hand van objectieve indicatoren , zoals medische getuigenissen, observaties door aanwezige personen, en het gedrag van de testator tijdens de akteopname. De jurisprudentie stelt dat er sprake moet zijn van vrijwilligheid, helderheid en duurzaamheid van intentie , en dat het vermoeden van wilsbekwaamheid door zwaar bewijs kan worden omgekeerd .
De grondslag hiervoor ligt in artikel 4:80 lid 1 BW en de daaraan voorafgaande vereisten van wilsbekwaamheid uit algemeen recht, ondersteund door relevante rechtspraak van Hoge Raad en lagere hoven.

Uitgebreide juridische onderbouwing

Rechtsgrond: Artikel 4:80 lid 1 BW – Wilsbekwaamheid bij testament maken

Artikel 4:80 lid 1 BW:

“Degene die ten tijde van het opstellen van het testament niet in staat was inzicht te hebben in zijn handelen en wilsoverheersing te bezitten, is niet wilsbekwaam.”

Dit is een subjectieve toets : de wet vraagt naar de psychologische toestand van de testator op het moment van testament maken. Dit geldt ook voor testamenten die ter plaatse van overlijden (sterftesta-menten) worden opgemaakt.

Toetsingscriteria bij sterftestamenten

Inzicht en wilsoverheersing

De testator moet:

• Begrijpen wat hij doet (inhoudelijk inzicht);

• Beseffen dat hij een testament maakt (juridisch inzicht);

• En zijn wil vrijwillig en zonder dwang kunnen uiten (wilsoverheersing).

Bij een sterfbedtestament kan dit complexer zijn, omdat de testator mogelijk lijdt aan:

• Verwardheid;

• Medicatie-geïnduceerde veranderingen;

• Of terminale verwarring.

Vrijwilligheid en afwezigheid van dwang

Er mag geen sprake zijn van dwang, suggestie of misleiding van buitenaf. Dit is vaak een knelpunt bij testamenten opgenomen in ziekenhuisomstandigheden of in het bijzijn van invloedrijke familieleden.

Helderheid en duurzaamheid van wil

Een testament op sterfbed wordt soms gezien als een uiting van plotselinge wil , die mogelijk niet duurzaam is. Jurisprudentie eist dan ook dat de wil duurzaam en herhaaldelijk kenbaar is gemaakt .

Rol van de notaris bij sterfbedtestamenten

Volgens de Regeling praktijknormen notariële testamentopname (Stb. 2006, 195) heeft de notaris een verhoogde zorgplicht bij testamenten opgenomen in ziekenhuizen of thuis op het sterfbed.

De notaris moet:

• Observant zijn op signalen van verminderde wilsbekwaamheid;

• Gesprek voeren met de testator om inzicht te krijgen in diens motieven;

• Indien nodig, medische bevestiging vragen van een behandelend arts;

• Getuigen oproepen die de toestand van de testator kunnen beoordelen;

• Eventueel onderzoek instellen naar mogelijke dwang of manipulatie.

Zie ook: Handreiking testamentopname van het Koninklijk Nederlands Notariële Genootschap (KNNG), 2020-editie.

Jurisprudentie over sterfbedtestamenten en wilsbekwaamheid

HR 17 juni 2005, ECLI:NL:HR:2005:AV3848 (‘Testament van ouder met dementie’)

De Hoge Raad benadrukte dat:

“Een vermindering van het functioneringsvermogen leidt niet automatisch tot onwilsbekwaamheid; belangrijk is of de testator op het betrokken moment in staat was zijn wil vrijelijk en bewust te verklaren. ”

Gerechtshof Amsterdam, 14 december 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:3219

Het hof oordeelde dat een testament opgesteld terwijl de testator morfine kreeg toegediend, moest worden vernietigd wegens onvoldoende bewijs van wilsbekwaamheid.

“De combinatie van medicatie en terminale toestand maakte een objectieve beoordeling van wilsbekwaamheid onmogelijk. ”

Kantongerecht Rotterdam, 15 mei 2018, ECLI:NL:KANT:2018:1017

Het kantonrecht sprak zich uit tegen een testament opgenomen bij een comateuze patiënt, zelfs al was er eerder schriftelijke testamentaire uiting geweest.

Grenzen van het vermoeden van wilsbekwaamheid

Er bestaat een vermoeden van wilsbekwaamheid bij iedereen boven de 18 jaar (art. 1:1 BW). Dit vermoeden is echter door zwaar bewijs omkeerbaar , zeker bij:

• Ouderdom;

• Ziekte;

• Medicatiegebruik;

• Of terminale toestand.

De notaris moet dus actief nagaan of er aanwijzingen zijn dat het vermoeden niet geldt .

✅ Conclusie voor juristen

Bij het opnemen van een testament op het sterfbed moet de notaris actief toetsen of de testator wilsbekwaam is , conform art. 4:80 lid 1 BW. Dit betekent dat hij moet letten op inzicht in de handeling, wilsoverheersing, vrijwilligheid en afwezigheid van dwang . De jurisprudentie benadrukt dat verminderde toestand niet automatisch gelijkstaat aan onwilsbekwaamheid , maar wel dat de zorgplicht van de notaris verhoogd is .
Deze benadering is gebaseerd op rechtspraak van de Hoge Raad en lagere hoven, evenals op de regelgeving en handreikingen voor testamentopname.

Wil je dit antwoord in memo-vorm, vergeleken met de situatie in België of Duitsland, of met voorbeeldformuleringen voor notariële verslagen? Laat het gerust weten!