Waardering ChatGPT 4o

Waardering ChatGPT 4o mini

Waardering Claude

Waardering Gemini

Waardering Deepseek

Waardering Qwen

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

 Waar moet de notaris, conform het Nederlandse erfrecht, rekening mee houden bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed? Waar wordt dit op gebaseerd? Het antwoord is bedoeld voor een jurist.

Beoordeling van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed door de notaris

Bij het opstellen van een testament voor een testateur op zijn sterfbed moet de notaris extra zorgvuldig beoordelen of de testateur wilsbekwaam is. De notaris moet hierbij rekening houden met juridische, medisch-psychologische en tuchtrechtelijke normen.

Juridische toetsing: Wet en jurisprudentie

• Artikel 4:55 BW: Een testament is nietig als het is opgesteld door een testateur die niet wilsbekwaam was.

• HR 1 februari 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY4162 (Wilsonbekwaamheid bij uiterste wil): De rechter beoordeelt wilsbekwaamheid aan de hand van feiten en omstandigheden ten tijde van het passeren.

• Gedragsregels Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB): De notaris moet zich overtuigen van de wilsbekwaamheid en mag geen testament opmaken als hij twijfelt.

Concrete aandachtspunten voor de notaris

De notaris moet rekening houden met de volgende factoren:

Bewustzijnstoestand en coherentie

• De testateur moet zijn wil kunnen vormen, begrijpen en uiten.

• Bij verminderde bewustzijnstoestand door ziekte of medicatie kan wilsbekwaamheid in twijfel worden getrokken.

Afwezigheid van beïnvloeding (artikel 3:44 BW: wilsgebreken)

• De notaris moet controleren of sprake is van dwang, misbruik van omstandigheden of beïnvloeding door derden.

• Het risico hierop is groter bij terminale patiënten.

Inschakeling van een deskundige

• Bij twijfel moet de notaris een arts of geriater raadplegen, zoals ook volgt uit de KNB-leidraad ‘Beoordeling wilsbekwaamheid’ (2021).

• Indien geen medisch oordeel wordt ingewonnen, kan dit leiden tot tuchtrechtelijke aansprakelijkheid (bijv. ECLI:NL:GHAMS:2017:5386).

Gedocumenteerde motivering

• De notaris moet zijn beoordeling vastleggen, bijvoorbeeld in een proces-verbaal of een notitie in het dossier.

Conclusie

Bij een sterfbedtestament moet de notaris extra zorgvuldig wilsbekwaamheid toetsen, mede gezien de verhoogde kans op beïnvloeding en cognitieve achteruitgang. Dit volgt uit artikel 4:55 BW, jurisprudentie (HR 2013), en KNB-regels. Bij twijfel moet de notaris een arts raadplegen en zijn beoordeling zorgvuldig documenteren.

Beoordeling van Wilsbekwaamheid van een Testateur op het Sterfbed: Vereisten volgens het Nederlandse Erfrecht

Conform het Nederlandse erfrecht moet de notaris bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op het sterfbed rekening houden met verschillende belangrijke factoren. De wilsbekwaamheid is de capaciteit van de testateur om een geldige uiterste wil (testament) te maken. Dit is een subjectieve toets die gebaseerd is op de vraag of de testateur in staat is om het juridische en feitelijke belang van zijn of haar handelingen te begrijpen.

Vereisten voor Wilsbekwaamheid

De wilsbekwaamheid wordt bepaald door de mate van psychische vermogens van de testateur en de omstandigheden waaronder het testament wordt opgesteld. Dit geldt met name bij het opstellen van een testament op het sterfbed, waarbij vaak sprake is van fysieke of geestelijke vermoeidheid die invloed kan hebben op de wilsbekwaamheid van de testateur. Conform artikel 4:36 BW (Burgerlijk Wetboek), moeten de volgende aspecten in overweging worden genomen:

• Inzicht in de betekenis van de handelingen: De testateur moet in staat zijn om de gevolgen van zijn of haar beslissing te begrijpen, in dit geval het opstellen van een testament. Dit betreft de gevolgen voor de verdeling van het vermogen en de benoeming van erfgenamen of executeurs.

• Inzicht in de situatie van de testateur: De testateur moet zich bewust zijn van zijn of haar eigen vermogen, de familiale situatie en de relevante relaties die van invloed kunnen zijn op de verdeling van het vermogen.

• Vrijheid van invloed: De testateur moet het testament kunnen opstellen zonder onterecht invloed van derden, zoals familieleden, zorgverleners, of andere personen. Bij een sterfbed kan er extra zorg zijn voor mogelijke invloed of druk van nabestaanden.

Speciale Aandacht bij het Sterfbed

Bij het opstellen van een testament op het sterfbed moet de notaris bijzonder letten op de omstandigheden die de wilsbekwaamheid zouden kunnen beïnvloeden:

• Ziekte en medicatie: Ernstige ziekte of medicatie kan de geestelijke vermogens van de testateur beïnvloeden. Dit moet goed worden beoordeeld, aangezien bepaalde medicijnen (zoals pijnstillers of kalmerende middelen) invloed kunnen hebben op het beoordelingsvermogen van de testateur.

• Fysieke of geestelijke uitputting: De testateur kan door fysieke uitputting (door ziekte of naderende dood) of door geestelijke verwarring de gevolgen van zijn of haar beslissingen niet volledig overzien.

• Ondersteuning door artsen: Het kan noodzakelijk zijn om de wilsbekwaamheid te bevestigen door medisch deskundigen (zoals artsen), met name als de testateur op het sterfbed ernstige fysieke of psychische klachten vertoont. Dit kan ook helpen in de situatie van betwisting van het testament achteraf.

• Frequente en coherente verklaringen: Het is aan te raden dat de notaris, indien mogelijk, het testament meerdere keren met de testateur bespreekt om ervoor te zorgen dat de testateur consistent en coherent blijft in zijn of haar wensen.

Grondslag voor Beoordeling

De beoordeling van de wilsbekwaamheid is primair gebaseerd op jurisprudentie en doctrines van het Nederlandse erfrecht. De volgende artikelen en principes zijn van belang:

• Artikel 4:36 BW: Dit artikel regelt dat een testateur wilsbekwaam moet zijn bij het opstellen van een testament. Het benadrukt dat de testateur in staat moet zijn om te begrijpen wat de gevolgen zijn van zijn of haar testament en de verdeling van het vermogen.

• Artikel 3:34 BW: Dit artikel heeft betrekking op de ondertekening van documenten, waaronder een testament. Het legt de verplichting bij de notaris om te zorgen dat de testateur wilsbekwaam is en niet onder invloed staat van derden bij het ondertekenen van een testament.

• Jurisprudentie: De rechtspraak (onder andere de Hoge Raad) heeft in verschillende uitspraken vastgesteld hoe de wilsbekwaamheid moet worden beoordeeld in situaties van fysieke of geestelijke zwakte, met name in gevallen waarin het testament door de familie wordt betwist.

Consequenties van Gebrek aan Wilsbekwaamheid

Als de notaris van oordeel is dat de testateur niet wilsbekwaam is, kan hij of zij de procedure niet voortzetten en het testament niet opstellen. De notaris kan, indien nodig, de medische situatie van de testateur verifiëren of zelfs een verklaring vragen van een arts over de mentale toestand van de testateur.

Als achteraf blijkt dat het testament niet rechtsgeldig is vanwege gebrek aan wilsbekwaamheid, kan het testament nietig worden verklaard (artikel 3:34 BW). Dit kan echter alleen gebeuren na betwisting door belanghebbenden (bijvoorbeeld erfgenamen) die aantonen dat de testateur op het moment van het opstellen niet in staat was de gevolgen van de handeling te begrijpen.

Conclusie

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op het sterfbed moet de notaris zorgvuldig afwegen of de testateur in staat is om de gevolgen van zijn of haar beslissing te overzien, rekening houdend met lichamelijke, geestelijke of medicinale invloeden. De grondslagen voor deze beoordeling zijn te vinden in artikel 4:36 BW en in de jurisprudentie die de wilsbekwaamheid nader uitlegt. De notaris heeft een zorgplicht om de wilsbekwaamheid van de testateur te toetsen en kan dit bij twijfel onderbouwen met medische verklaringen.

De notaris moet bij de beoordeling van wilsbekwaamheid op het sterfbed met de volgende aspecten rekening houden:

Wettelijke grondslagen:

• Art. 4:55 lid 2 BW (geestelijke stoornis)

• Art. 43 lid 1 Wna (zorgplicht notaris)

• Art. 21 lid 1 Wna (ministerieplicht)

Tuchtrechtelijke kaders (Notariskamer Hof Amsterdam):

• ECLI:NL:GHAMS:2013:2708

• ECLI:NL:GHAMS:2016:1048 Waaruit volgt dat de notaris extra zorgvuldigheid moet betrachten bij sterfbedsituaties.

Specifieke aandachtspunten volgens het Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid KNB:

• Medische situatie en medicatie die het oordeelsvermogen beïnvloeden

• Tijdsdruk en emotionele omstandigheden

• Complexiteit van de uiterste wilsbeschikking

• Afwijking van eerdere testamenten

• Recente beïnvloeding door derden

Vereiste waarborgen:

• Eigen waarneming door de notaris

• Bij twijfel: medische verklaring vragen

• Uitgebreide verslaglegging in dossier

• Eventueel getuigenverklaringen van behandelend arts/verpleging

• Vier-ogenprincipe toepassen bij complexe gevallen

Jurisprudentie over wilsbekwaamheid:

• HR 5 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:224

• HR 24 januari 2020, ECLI:NL:HR:2020:109

Wilt u dat ik specifiek inga op de vereisten voor de medische verklaring of de documentatie in het notariële dossier?

Bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris zorgvuldig te werk gaan en rekening houden met diverse factoren.

Grondslag:

• Artikel 97 Burgerlijk Wetboek (BW): Hierin is bepaald dat een testament alleen geldig is als de testateur wilsbekwaam is op het moment van het maken van het testament.

• Jurisprudentie: De Hoge Raad heeft in diverse uitspraken criteria geformuleerd waaraan de notaris moet toetsen bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid.

Factoren waarmee de notaris rekening moet houden:

• De aard en inhoud van het testament: Is het testament complex of eenvoudig? Hoe ingrijpend zijn de gevolgen van het testament voor de betrokkenen?

• De gezondheidstoestand van de testateur: Is de testateur helder van geest? Heeft de testateur last van verwardheid, dementie of andere cognitieve stoornissen?

• De omstandigheden waaronder het testament tot stand komt: Is er sprake van tijdsdruk? Wordt de testateur beïnvloed door anderen?

• Het verloop van het gesprek met de testateur: Kan de testateur zijn wensen duidelijk uiten? Begrijpt de testateur de gevolgen van zijn testament?

Aanvullende maatregelen:

Indien de notaris twijfelt aan de wilsbekwaamheid van de testateur, kan hij aanvullende maatregelen nemen, zoals:

• Het raadplegen van een arts: De notaris kan een arts vragen om een客观看法 te geven over de wilsbekwaamheid van de testateur.

• Het opnemen van een verklaring van de testateur: De notaris kan de testateur vragen om een schriftelijke verklaring af te leggen waarin hij zijn wensen uiteenzet.

• Het betrekken van getuigen bij de ondertekening van het testament: De aanwezigheid van getuigen kan helpen om de wilsbekwaamheid van de testateur vast te stellen.

Conclusie:

De notaris heeft een belangrijke rol bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed. Hij moet zorgvuldig te werk gaan en alle relevante factoren in acht nemen. Indien de notaris twijfelt aan de wilsbekwaamheid, is hij gehouden om nader onderzoek te verrichten.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris, conform het Nederlandse erfrecht, rekening houden met verschillende factoren. Dit is van groot belang omdat een testament alleen geldig is als de testateur op het moment van het opmaken ervan wilsbekwaam was. Hieronder worden de belangrijkste aandachtspunten en de juridische grondslag besproken.

Aandachtspunten voor de notaris

Medische toestand van de testateur:

• De notaris moet rekening houden met de fysieke en mentale toestand van de testateur. Dit omvat bijvoorbeeld de aanwezigheid van pijn, vermoeidheid, medicatiegebruik of andere factoren die de geestelijke helderheid kunnen beïnvloeden.

• Indien nodig kan de notaris een arts raadplegen om de geestelijke toestand van de testateur te beoordelen.

Heldere communicatie:

• De notaris moet ervoor zorgen dat de testateur de vragen van de notaris begrijpt en duidelijk kan aangeven wat zijn of haar wensen zijn. Dit vereist een zorgvuldige en geduldige benadering.

Vrijwilligheid:

• De notaris moet vaststellen dat de testateur vrijwillig handelt en niet onder druk of dwang van derden. Dit is met name relevant in situaties waarin familieleden of anderen aanwezig zijn bij het opmaken van het testament.

Consistentie en logica:

• De notaris moet beoordelen of de wensen van de testateur consistent en logisch zijn. Onlogische of tegenstrijdige wensen kunnen een indicatie zijn van verminderde wilsbekwaamheid.

Tijdsdruk:

• Op een sterfbed is vaak sprake van tijdsdruk, maar de notaris moet ervoor zorgen dat de testateur voldoende tijd heeft om na te denken en zijn of haar wensen duidelijk te formuleren.

Documentatie:

• De notaris moet zorgvuldig documenteren hoe de wilsbekwaamheid van de testateur is vastgesteld. Dit kan later van belang zijn als de geldigheid van het testament wordt betwist.

Juridische grondslag

De beoordeling van wilsbekwaamheid is gebaseerd op de volgende juridische grondslagen:

Artikel 4:53 Burgerlijk Wetboek (BW):

• Dit artikel bepaalt dat een testament alleen geldig is als de testateur op het moment van het opmaken ervan wilsbekwaam was. Wilsbekwaamheid houdt in dat de testateur in staat moet zijn om de gevolgen van zijn of haar handelingen te overzien.

Rechtspraak:

• Uit de rechtspraak volgt dat de notaris een zorgvuldige beoordeling moet maken van de wilsbekwaamheid van de testateur. In het arrest HR 24 januari 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZC2271 (Van der Heijden/De Wit) benadrukte de Hoge Raad dat de notaris moet vaststellen of de testateur in staat was om zijn of haar wil te bepalen en deze uit te drukken.

Notariële zorgplicht:

• De notaris heeft een zorgplicht om ervoor te zorgen dat het testament voldoet aan alle wettelijke vereisten, inclusief de wilsbekwaamheid van de testateur. Dit is vastgelegd in de Wet op het notarisambt en de Gedragsregels notarissen.

Artikel 7:450 BW:

• Dit artikel regelt de vertegenwoordiging van wilsonbekwame meerderjarigen. Hoewel dit artikel niet direct van toepassing is op het opmaken van een testament, benadrukt het wel het belang van wilsbekwaamheid bij rechtshandelingen.

Praktische implicaties

• Voor de notaris: De notaris moet een zorgvuldige en professionele beoordeling maken van de wilsbekwaamheid van de testateur, vooral in complexe situaties zoals op een sterfbed.

• Voor de testateur: Het is belangrijk dat de testateur zijn of haar wensen duidelijk kan communiceren en dat er geen twijfel bestaat over de wilsbekwaamheid.

• Voor erfgenamen: Als de wilsbekwaamheid van de testateur later wordt betwist, kan dit leiden tot juridische procedures over de geldigheid van het testament.

Conclusie

De notaris moet bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed rekening houden met factoren zoals de medische toestand, heldere communicatie, vrijwilligheid, consistentie en logica van de wensen, tijdsdruk en zorgvuldige documentatie. Dit is gebaseerd op artikel 4:53 BW, de rechtspraak (zoals het arrest HR 24 januari 1997), de notariële zorgplicht en artikel 7:450 BW. Een zorgvuldige beoordeling van de wilsbekwaamheid is essentieel om de geldigheid van het testament te waarborgen.

Dit antwoord is bedoeld voor juristen en gaat uit van de geldende wetgeving en rechtspraak op het moment van schrijven.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed, moet de notaris rekening houden met verschillende aspecten die voortvloeien uit het Nederlandse erfrecht en de bijbehorende jurisprudentie. Deze beoordeling is cruciaal om te waarborgen dat het testament juridisch geldig is en voldoet aan de vereisten van artikel 107 BW en andere relevante artikelen. Hieronder wordt uitleg gegeven over wat de notaris in dit scenario moet overwegen en waar dit op is gebaseerd.

Wilsbekwaamheid: Algemene principes

De wilsbekwaamheid van een testateur is een centraal punt in de geldigheid van een testament. Artikel 107 BW stelt dat een persoon die een openbaar testament maakt, volledig bekwaam moet zijn om een rechtshandeling te verrichten. Dit betekent dat de testateur in staat moet zijn om:

• De aard en gevolgen van het testament te begrijpen.

• Een redelijke keuze te maken over wie hij of zij wil benoemen als erfgenaam.

Op een sterfbed kan de wilsbekwaamheid echter worden beïnvloed door medische factoren zoals ziekte, medicatie, pijn, of mentale verminderde vaardigheden. Daarom moet de notaris extra zorgvuldig te werk gaan.

Factoren waarop de notaris moet letten

Mentale toestand van de testateur

• De notaris moet nagaan of de testateur zich in een toestand bevindt waarin hij of zij in staat is om rationeel te denken en beslissingen te nemen. Dit omvat het controleren of de testateur:

• Begrijpt wat een testament inhoudt.

• Kennis heeft van zijn of haar bezittingen en hoe deze worden verdeeld.

• Weet wie zijn of haar naaste familieleden zijn en waarom hij of zij bepaalde personen selecteert of uitsluit.

Invloed van medicatie of ziekte

• Medicatie of ziekte kan de mentale bekwaamheid van een testateur beïnvloeden. De notaris moet daarom informeren naar eventuele medische behandelingen of toestanden die de wilsbekwaamheid kunnen aantasten. Dit kan betreffen:

• Sedatieve middelen.

• Pijnstillers die de helderheid van denken belemmeren.

• Neurologische stoornissen zoals dementie of delirium.

Als de notaris vermoedt dat de testateur onder invloed staat van dergelijke factoren, kan hij of zij advies inwinnen bij medisch personeel om vast te stellen of de testateur toch in staat is om een testament te maken.

Druk of manipulatie

• Op een sterfbed bestaat het risico dat derden (zoals familieleden of verzorgers) de testateur onder druk zetten of manipuleren om een bepaald testament te maken. De notaris moet daarom:

• Controleer of de testateur vrijelijk handelt en niet onder invloed staat van anderen.

• Eventueel gesprekken privé voeren met de testateur om te controleren of er sprake is van externe invloed.

Documentatie en verslaglegging

• De notaris moet de situatie zorgvuldig documenteren, inclusief:

• De mentale toestand van de testateur tijdens het interview.

• Eventuele medische informatie die relevant is voor de beoordeling van de bekwaamheid.

• Eventuele observaties omtrent druk of manipulatie.

Dit documentatieproces is essentieel om later, indien nodig, te kunnen aantonen dat de testateur wilsbekwaam was op het moment van het maken van het testament.

Grondslag voor deze eisen

Artikel 107 BW

• Artikel 107 BW stelt dat een testateur bij het maken van een openbaar testament volledig bekwaam moet zijn om een rechtshandeling te verrichten. Dit betekent dat de testateur niet onder curatele mag staan en geen tijdelijke of permanente mentale beperkingen mag hebben die hem of haar in staat stellen om een geldige wilsvorming te hebben.

Rechtspraak en jurisprudentie

• De rechtspraak heeft herhaaldelijk benadrukt dat de notaris een actieve rol speelt bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur. In de praktijk wordt verwacht dat de notaris:

• Actief controleert of de testateur in staat is om een rationele keuze te maken.

• Aandacht besteedt aan mogelijke signalen van onbekwaamheid, zoals onduidelijk taalgebruik, contradictorische uitspraken of emotionele labiliteit.

Ethische code voor notarissen

• De ethische code voor notarissen stelt dat de notaris een vertrouwenspersoon is en daarmee verplicht is om de belangen van de testateur te behartigen. Dit omvat het zorgvuldig evalueren van de wilsbekwaamheid, zelfs in moeilijke omstandigheden zoals een sterfbed.

Conclusie

De notaris moet bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed rekening houden met de mentale toestand van de testateur, de invloed van medicatie of ziekte, het risico op druk of manipulatie, en het noodzakelijke documentatieproces. Deze eisen zijn gebaseerd op artikel 107 BW, de rechtspraak, en de ethische code voor notarissen. Het doel is om te waarborgen dat het testament juridisch geldig is en weerspiegelt wat de testateur werkelijk wilde, zelfs in lastige omstandigheden zoals een sterfbed.