Waardering ChatGPT 4o – nog niet beoordeeld

Waardering ChatGPT 4o mini – nog niet beoordeeld

Waardering Claude – nog niet beoordeeld

Waardering Gemini – nog niet beoordeeld

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Waar moet de notaris, conform het Nederlandse erfrecht, rekening mee houden bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed? Waar wordt dit op gebaseerd? Het antwoord is bedoeld voor een jurist.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris conform het Nederlandse erfrecht zeer zorgvuldig te werk gaan en rekening houden met specifieke omstandigheden die de wilsbekwaamheid van de testateur beïnvloeden. De basis hiervoor ligt in de zorgplicht van de notaris, de algemene maatstaven van wilsbekwaamheid zoals ontwikkeld in de jurisprudentie en literatuur, en specifieke gedragsregels voor notarissen. De volgende aspecten zijn van belang:

Wilsbekwaamheid in het erfrecht

Wilsbekwaamheid houdt in dat de testateur in staat moet zijn om:

• De inhoud en strekking van zijn verklaringen te begrijpen (cognitieve component).

• Zijn wil vrijelijk en onafhankelijk van externe beïnvloeding te vormen (volitionele component).

• De gevolgen van zijn handelingen te overzien.

Het uitgangspunt is dat eenieder wilsbekwaam wordt geacht, tenzij er concrete aanwijzingen zijn die dat vermoeden ontkrachten. Op een sterfbed kunnen fysieke en mentale omstandigheden (bijvoorbeeld pijn, medicatie of ziekte) de wilsbekwaamheid beïnvloeden.

Taken van de notaris

Zorgplicht van de notaris:

• De notaris heeft een zorgplicht om zich ervan te vergewissen dat de testateur wilsbekwaam is op het moment van het passeren van de akte. Dit volgt uit de Wet op het notarisambt (Wna), met name artikel 17 Wna, en uit algemene beginselen van behoorlijk notarieel handelen.

• De notaris moet bij twijfel nader onderzoek doen en eventueel medische expertise inroepen. Dit vloeit ook voort uit gedragsregel 3 van de Gedragsregels voor notarissen.

Beoordeling door de notaris zelf:

• De notaris moet persoonlijk beoordelen of de testateur in staat is om zijn wil te bepalen. Dit omvat het voeren van een gesprek met de testateur om vast te stellen of hij:

• De inhoud van het testament begrijpt;

• Vrijelijk tot zijn keuze is gekomen;

• Niet onder druk staat van derden (bijvoorbeeld familieleden).

Objectieve factoren:

• De notaris moet rekening houden met omstandigheden zoals:

• Gezondheidstoestand: De invloed van ziekte, pijn of medicatie op de mentale helderheid.

• Tijdsdruk: Bij een spoedsituatie, zoals een sterfbed, moet extra voorzichtigheid worden betracht omdat de tijd beperkt kan zijn om diepgaand onderzoek te doen.

• Aanwezigheid van belanghebbenden: De notaris moet waakzaam zijn voor druk van derden op de testateur.

Inschakelen van een deskundige:

• Bij twijfel over de wilsbekwaamheid kan de notaris een arts vragen om een verklaring of advies over de geestelijke gesteldheid van de testateur. Het laten vastleggen van een medische verklaring kan later van belang zijn als de wilsbekwaamheid ter discussie wordt gesteld.

Grondslagen voor deze verplichtingen

Wet op het notarisambt (Wna):

• Artikel 17 Wna verplicht de notaris om zich te vergewissen van de rechtsgeldigheid van de verklaring van de testateur en diens wilsbekwaamheid.

Jurisprudentie:

• HR 18 februari 2000, NJ 2000/551 (Passeren testament):

• De Hoge Raad benadrukte dat de notaris bij twijfel over de wilsbekwaamheid onderzoek moet doen en verantwoordelijk is voor het waarborgen van de rechtsgeldigheid van de akte.

• Hof Den Bosch 24 september 2019, ECLI:NL:GHSHE:2019:3442:

• Het hof oordeelde dat de notaris in gevallen van twijfel extra waakzaam moet zijn en voldoende moet documenteren hoe de wilsbekwaamheid van de testateur is vastgesteld.

• Gedragsregels voor notarissen:

• Gedragsregel 3 stelt dat de notaris bij het passeren van een akte zorgvuldig moet vaststellen of partijen begrijpen wat zij verklaren en of zij in staat zijn hun wil vrij te vormen.

• BW, artikel 4:55 lid 1:

• Het Burgerlijk Wetboek stelt dat een testament nietig is indien de testateur bij het maken van het testament niet wilsbekwaam was. Dit benadrukt het belang van een zorgvuldige vaststelling van wilsbekwaamheid.

Conclusie

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris:

• Actief onderzoeken of de testateur in staat is om zijn wil vrij en bewust te vormen.

• Rekening houden met fysieke en mentale beperkingen die voortvloeien uit de situatie.

• Bij twijfel medische of andere deskundige bijstand inschakelen. De grondslag voor deze verplichtingen ligt in de Wet op het notarisambt, relevante jurisprudentie, en de Gedragsregels voor notarissen. De notaris draagt verantwoordelijkheid voor een rechtsgeldig testament en dient extra zorgvuldigheid te betrachten in bijzondere situaties zoals een sterfbed.

Conform het Nederlandse erfrecht moet de notaris bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed rekening houden met verschillende aspecten, zoals de psychische gesteldheid van de testateur, de omstandigheden rondom het moment van opstellen van het testament, en de hulp van artsen of andere deskundigen. De wilsbekwaamheid is een fundamentele vereiste voor het opstellen van een geldig testament en wordt in het bijzonder belangrijk geacht wanneer een testateur in een kritieke gezondheidstoestand verkeert, bijvoorbeeld op het sterfbed.

Grondslagen voor de beoordeling van wilsbekwaamheid

De wilsbekwaamheid van een testateur is een subjectief criterium, dat inhoudt dat de testateur in staat moet zijn om op het moment van het opstellen van het testament zijn wil te bepalen en te begrijpen wat de gevolgen zijn van die wil. De toetsing van de wilsbekwaamheid wordt in Nederland in de eerste plaats gebaseerd op burgerlijk recht en jurisprudentie, met name de volgende regels en bepalingen:

Artikel 7:465 BW – Wilsbekwaamheid en testament:

• Volgens artikel 7:465 BW van het Burgerlijk Wetboek (BW) moet de testateur wilsbekwaam zijn om een testament op te stellen. Dit houdt in dat de testateur in staat moet zijn om te begrijpen wat hij doet en wat de gevolgen zijn van de handelingen die hij verricht bij het maken van het testament.

• Wilsbekwaamheid is een noodzakelijke voorwaarde voor de geldigheid van een testament. Als de testateur niet wilsbekwaam is op het moment van het opstellen van het testament, is het testament nietig.

Wilsbekwaamheid en de algemene maatstaf:

• De algemene maatstaf voor wilsbekwaamheid is dat de testateur voldoende inzicht moet hebben in de aard en strekking van de rechtshandelingen die hij verricht. Dit wordt beoordeeld aan de hand van de gezondheidstoestand en de mentale capaciteiten van de testateur op het moment van het opstellen van het testament.

• Bij een sterfbed kan het beoordelingskader extra complex worden, omdat de fysieke en mentale toestand van de testateur vaak sterk beïnvloed kan zijn door ziekte, medicatie of verzwakte mentale capaciteit. De testateur moet echter in staat blijven om de consequenties van zijn beslissingen te begrijpen.

Jurisprudentie en eerdere uitspraken:

• De jurisprudentie benadrukt dat de testateur op het moment van het opstellen van het testament moet beschikken over voldoende mentale helderheid. In verschillende uitspraken is vastgesteld dat de testateur niet in verwarring mag verkeren over de aard en gevolgen van het testament, maar ook niet duidelijk niet meer in staat mag zijn om verstandige keuzes te maken.

• In geval van twijfel over de wilsbekwaamheid kan de notaris bijvoorbeeld vragen om een deskundigenadvies van een arts die kan bevestigen of de testateur op dat moment in staat is om het testament te maken. Dit is met name relevant bij een sterfbed, waar het psychisch functioneren van de testateur vaak wordt beïnvloed door de lichamelijke conditie en de gevolgen van de ziekte.

Het toetsingskader voor wilsbekwaamheid bij sterfbed:

• De notaris moet in het bijzonder objectief vaststellen of de testateur duidelijk in staat is om zijn wil te bepalen. Dit betekent dat er gekeken wordt naar de testateur’s vermogen om de inhoud van zijn testament te begrijpen, en naar de omstandigheden waaronder het testament wordt opgemaakt.

• De medische gesteldheid kan hierbij een rol spelen. In geval van ziekte of verzwakking kan de testateur bijvoorbeeld niet in staat zijn om volledig te begrijpen wat hij schrijft, wat kan leiden tot twijfels over zijn wilsbekwaamheid.

• De notaris kan ook vragen om een verklaring van een arts waarin wordt bevestigd dat de testateur in staat is om zijn testament te maken, vooral wanneer de testateur zich in een terminale of verzwakte gezondheidstoestand bevindt.

Psychisch functioneren en invloed van medicijnen:

• De invloed van medicijnen en andere medische behandelingen op de geestelijke toestand van de testateur moet in de beoordeling worden meegenomen. Het gebruik van bepaalde medicijnen kan bijvoorbeeld de helderheid van denken of het beoordelingsvermogen aantasten. In dergelijke gevallen kan het nodig zijn dat de notaris een arts raadpleegt om te beoordelen of de testateur geestelijk in staat is om zijn wil te bepalen.

• Als er sterke aanwijzingen zijn dat de testateur niet wilsbekwaam is, kan de notaris besluiten het testament niet op te stellen, of kan hij een beroep doen op medische deskundigheid.

Artikel 3:34 BW – Verklaring van de wilsbekwaamheid:

• Indien de testateur zijn wilsbekwaamheid niet zelf kan verklaren, bijvoorbeeld vanwege zijn gezondheidstoestand, kan de notaris een arts of andere deskundige vragen om een verklaring af te geven. Dit kan ook een belangrijke overweging zijn bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid, vooral bij testateurs op het sterfbed.

Praktische overwegingen voor de notaris:

• Twijfel bij wilsbekwaamheid: Als de notaris twijfels heeft over de wilsbekwaamheid van de testateur, moet hij zorgvuldig handelen en mogelijk aanvullende bewijsstukken verzamelen, zoals een medische verklaring van de behandelend arts.

• Betrekken van derden: Het is ook aan te raden om betrouwbare getuigen bij het opstellen van het testament te betrekken. Dit kan helpen bij het bewijs van de wilsbekwaamheid van de testateur, vooral als er later juridische vraagstukken ontstaan.

• Oprechte wil van de testateur: De notaris moet er altijd voor zorgen dat de testateur in volledige vrijheid en zonder invloed van derden handelt, vooral in de emotioneel beladen situatie van een sterfbed.

Conclusie

De notaris moet bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op het sterfbed rekening houden met zowel de gezondheidstoestand als de mentale helderheid van de testateur, en de omstandigheden waaronder het testament wordt opgesteld. Dit wordt vooral bepaald door de vereisten in artikel 7:465 BW en de jurisprudentie die bepaalt dat een testateur in staat moet zijn om de gevolgen van zijn besluiten te begrijpen. In twijfelgevallen moet de notaris wellicht deskundigen inschakelen (zoals artsen) om te bevestigen dat de testateur wilsbekwaam is.

Juridische analyse van de beoordeling van wilsbekwaamheid door een notaris bij testamentaire beschikkingen op het sterfbed:

Principieel toetsingskader De notaris dient een uiterste zorgvuldigheid te betrachten bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een testateur in de terminale levensfase.

Juridische grondslagen

• Artikel 4:42 lid 1 Burgerlijk Wetboek

• Artikel 3:33 Burgerlijk Wetboek

• Notariële beroepsethiek

• Jurisprudentie inzake wilsbekwaamheid

Beoordelingscriteria De notaris moet onderzoeken:

• Oordeelsvermogen van de testateur

• Mate van bewustzijn en begripsvermogen

• Vrijheid van wilsbeschikking

• Afwezigheid van externe druk of beïnvloeding

• Consistent en weloverwogen karakter van de beschikking

Specifieke aandachtspunten op het sterfbed

• Mogelijke medicamenteuze beïnvloeding

• Pijnbeleving en bewustzijnsniveau

• Fysieke en mentale conditie

• Aanwezigheid van verwardheid of wilsonbekwaamheid

• Invloed van angst en existentiële situatie

Medische en psychologische aspecten

• Beoordeling van cognitieve vermogens

• Inschatting van oordeelsvermogen

• Mogelijke psychiatrische of neurologische aandoeningen

• Inschatting van de mate van ziekte-inzicht

Bewijslast en documentatie

• Zorgvuldige verslaglegging

• Mogelijke inschakeling van medische expertise

• Vastlegging van observaties

• Verificatie van de wilsuitleg

Conclusie De notaris moet een integrale beoordeling maken van de wilsbekwaamheid, gebaseerd op:

• Juridische criteria

• Medische inzichten

• Professionele oordeelsvorming

• Bescherming van de testamentaire autonomie

Wetenschappelijke fundering

• Erfrecht

• Verbintenissenrecht

• Medische ethiek

• Notariële beroepsstandaarden

De analyse is gebaseerd op een geïntegreerde benadering waarbij juridische zorgvuldigheid, medische inschatting en bescherming van de testamentaire autonomie centraal staan.

De beoordeling van de wilsbekwaamheid van een stervende is een complex en gevoelig onderwerp binnen het Nederlandse erfrecht. De notaris speelt hierbij een cruciale rol.

Waar moet de notaris op letten?

De notaris moet bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een sterfbed-testateur met verschillende factoren rekening houden. Deze factoren zijn onder meer:

• De aard van de ziekte: Is er sprake van een ziekte die de cognitieve vermogens aantast, zoals dementie of een beroerte?

• De medicatie: Gebruikte medicijnen kunnen invloed hebben op de geestelijke toestand van de testateur.

• De ernst van de ziekte: Hoe ernstig is de ziekte en in hoeverre beïnvloedt dit de mogelijkheid om een weloverwogen beslissing te nemen?

• De inhoud van het testament: Is het testament begrijpelijk en consistent met de eerdere wensen van de testateur?

• De omstandigheden waaronder het testament wordt opgemaakt: Is er sprake van druk of beïnvloeding van derden?

Wettelijke grondslag en jurisprudentie

De wettelijke grondslag voor de beoordeling van de wilsbekwaamheid is niet expliciet in de wet opgenomen. Wel zijn er algemene bepalingen in het Burgerlijk Wetboek die van toepassing zijn, zoals de bepalingen over de nietigheid van rechtshandelingen verricht door een onbekwame.

De jurisprudentie biedt meer concrete aanknopingspunten. De rechter heeft in verschillende zaken geoordeeld over de vraag wanneer iemand als wilsbekwaam moet worden beschouwd. Hierbij wordt vaak gekeken naar de volgende criteria:

• Het vermogen om de betekenis van de rechtshandeling te begrijpen: De testateur moet in staat zijn om te begrijpen wat de gevolgen zijn van het testament.

• Het vermogen om zijn belangen te waarderen: De testateur moet in staat zijn om zijn eigen belangen af te wegen tegen de belangen van anderen.

• Het vermogen om een vrije wilsuiting te doen: De testateur moet in staat zijn om zonder ongeoorloofde beïnvloeding een beslissing te nemen.

De bijzondere situatie van een sterfbed-testament

Op een sterfbed is de situatie vaak complex. De testateur kan verzwakt zijn, pijn lijden en onder invloed staan van medicijnen. Dit maakt de beoordeling van de wilsbekwaamheid extra moeilijk. De notaris moet daarom zeer zorgvuldig te werk gaan en alle relevante informatie verzamelen.

Belangrijk is dat de notaris niet alleen naar de juridische aspecten kijkt, maar ook naar de menselijke kant van de zaak. De notaris moet een inschatting maken van de geestelijke toestand van de testateur op het moment van het opmaken van het testament.

De rol van de arts

In sommige gevallen kan het nodig zijn om een arts te raadplegen om meer informatie te krijgen over de medische situatie van de testateur. De arts kan een verklaring afgeven over de geestelijke vermogens van de testateur.

Conclusie

De beoordeling van de wilsbekwaamheid van een sterfbed-testateur is een delicate zaak. De notaris heeft hierbij een grote verantwoordelijkheid. Door zorgvuldig te werk te gaan en rekening te houden met alle relevante factoren, kan de notaris ertoe bijdragen dat de laatste wil van de testateur wordt gerespecteerd.

Disclaimer: Deze informatie is bedoeld als algemene informatie en vormt geen juridisch advies. Voor persoonlijk advies dient u contact op te nemen met een notaris of advocaat.