Waardering ChatGPT 4o – ****

Waardering ChatGPT 4o mini – ***

Waardering Claude – nog niet beoordeeld

Waardering Gemini – nog niet beoordeeld

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Lees het volledige antwoord

Nieuwe casusvraag:
Waar moet de notaris, conform het Nederlandse erfrecht, rekening mee houden bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed? Waar wordt dit op gebaseerd? Het antwoord is bedoeld voor een jurist.

Oude casusvraag:
Waar moet de notaris rekening mee houden bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed?

Ons antwoord:
(Tijdschrift Erfrecht 2022, afl. 6: Aandachtspunten voor de beoordeling van wilsbekwaamheid van een testateur op het sterfbed)

Het Stappenplan beoordeling wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening wordt tot uitgangspunt genomen. Hier zijn echter geen specifieke handvatten of criteria opgenomen voor de beoordeling van de wilsbekwaamheid van de terminale testateur.

Er moet allereerst rekening mee worden gehouden dat de notaris een testateur aantreft wiens cognitieve functies zijn verstoord. Maar ook dat sterke gevoelens aanwezig kunnen zijn, die de beslisvaardigheid van de testateur in de weg staan. Verder moet er rekening mee worden gehouden dat het initiatief voor het maken van een testament van anderen kan komen. De terminale patiënt kan al snel een kwetsbare persoon blijken te zijn, die onder de dwingende invloed van derden diens wil niet zelfstandig kan vormen.

De notaris probeert zich verder een beeld te vormen van de complexiteit van de (familie)relaties van de testateur, diens vermogen en diens situatie. Als er tijd en gelegenheid is, neemt de notaris het eventuele eerdere testament van de testateur erbij om te beoordelen of de ­testateur op het sterfbed ingrijpende wijzigingen wil aanbrengen. Uiteraard beoordeelt de notaris ook de complexiteit van de regeling die nodig is om hetgeen de sterfbedtestateur wenst naar een uiterste wil te vertalen.

Als er geen sprake kan zijn van een regulier medisch (en/of psychologisch) onderzoek naar de wilsbekwaamheid, kan de notaris altijd proberen informatie te vragen bij de huisarts of het afdelingshoofd van het ziekenhuis waar de testateur is opgenomen. De notaris vraagt dan welke medicatie wordt gebruikt, of er sprake is van heldere momenten, en wat de spoedeisendheid van het passeren is. Er moet daarbij wel rekening worden gehouden met het gegeven dat het artsen en verpleegkundigen vanwege beroepsregels mogelijk niet vrijstaat om op alle vragen een antwoord te geven.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed dient de notaris conform het Nederlandse erfrecht bijzondere zorgvuldigheid te betrachten. Dit komt omdat de testateur zich in een kwetsbare positie bevindt en de kans groter is dat zijn of haar wilsbekwaamheid is aangetast door fysieke of mentale factoren, zoals pijn, medicatie, uitputting of andere medische omstandigheden die het helder denken kunnen belemmeren.

Criteria voor de Beoordeling van Wilsbekwaamheid
De notaris moet rekening houden met de volgende criteria en omstandigheden bij het vaststellen van de wilsbekwaamheid van de testateur:

1. Begrijpen van de Strekking van de Handeling: De testateur moet in staat zijn de aard en gevolgen van het maken van een testament te begrijpen. Dit betekent dat hij of zij moet begrijpen wat een testament is, welke rechten en verplichtingen daarmee gemoeid zijn, en hoe de nalatenschap wordt verdeeld volgens de wil van de testateur.
2. Vrije Wil: De testateur moet in staat zijn om een vrije en weloverwogen keuze te maken zonder ongepaste beïnvloeding door derden. De notaris moet alert zijn op tekenen van dwang, druk of manipulatie door familieleden of anderen in de omgeving van de testateur.
3. Onafhankelijk en Objectief Oordeel van de Notaris: De notaris dient zelf een oordeel te vormen over de wilsbekwaamheid van de testateur. Hierbij moet de notaris zorgvuldig vaststellen of er redenen zijn om aan de wilsbekwaamheid te twijfelen, bijvoorbeeld door te letten op het gedrag, de antwoorden en de coherentie van de testateur tijdens het gesprek.
4. Consultatie van een Deskundige: Indien de notaris twijfels heeft over de wilsbekwaamheid, kan hij besluiten om een arts of psychiater te raadplegen om de geestelijke gesteldheid van de testateur vast te stellen. Dit is vooral van belang wanneer de testateur zich op een sterfbed bevindt, waar de omstandigheden extra zorgvuldig beoordeeld moeten worden.

Juridische Grondslag
De vereiste zorgvuldigheid bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid is gebaseerd op verschillende juridische bronnen:

• Artikel 3:34 van het Burgerlijk Wetboek (BW): Dit artikel stelt dat een rechtshandeling vernietigbaar is wanneer zij is verricht onder invloed van een geestelijke stoornis, tenzij de stoornis de persoon niet belette zijn wil te bepalen.
• Notariële Zorgplicht: Op grond van de notariële zorgplicht dient de notaris als onpartijdig juridisch adviseur te handelen in het belang van alle betrokken partijen, waaronder de testateur zelf. Deze zorgplicht houdt in dat de notaris dient te voorkomen dat een akte wordt gepasseerd waarvan redelijkerwijs kan worden betwijfeld of deze de werkelijke wil van de testateur weergeeft.
• Jurisprudentie: De jurisprudentie benadrukt dat bij een testateur op een sterfbed extra zorgvuldigheid is geboden. Bijvoorbeeld in HR 21 februari 1992 (NJ 1992, 350) heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de notaris een eigen onderzoeksplicht heeft ten aanzien van de wilsbekwaamheid van de testateur en dat hij niet zonder meer mag afgaan op mededelingen van derden of artsen.

Praktische Toepassing
In de praktijk betekent dit dat de notaris bij twijfel over de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed:

• Een uitgebreid gesprek moet voeren om te toetsen of de testateur de inhoud en strekking van het testament begrijpt.
• Eventueel kan vragen om een medische verklaring van een onafhankelijke arts of psychiater.
• Schriftelijk moet vastleggen welke stappen zijn ondernomen om de wilsbekwaamheid vast te stellen en welke factoren hierbij zijn meegewogen.

Conclusie
De notaris moet dus een grondige en zorgvuldige beoordeling maken van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed, gebaseerd op juridische zorgvuldigheidsnormen uit het Burgerlijk Wetboek, jurisprudentie en de eigen beroepsnormen. Indien twijfel blijft bestaan over de wilsbekwaamheid, dient de notaris het passeren van de akte te weigeren of aanvullende deskundigheid in te roepen.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris conform het Nederlandse erfrecht rekening houden met verschillende factoren. De wilsbekwaamheid is cruciaal voor de geldigheid van een testament, vooral in situaties waarin de testateur mogelijk in een kwetsbare positie verkeert. Hieronder volgen de belangrijkste aandachtspunten en de juridische grondslagen.

Aandachtspunten bij de Beoordeling van Wilsbekwaamheid

1. Wilsbekwaamheid: Volgens artikel 7:468 van het Burgerlijk Wetboek (BW) moet de testateur wilsbekwaam zijn op het moment van het opmaken van het testament. Wilsbekwaamheid houdt in dat de testateur in staat is om de betekenis van zijn handelen te begrijpen en de gevolgen van zijn beslissingen te overzien.
2. Geestelijke Vermogens: De notaris moet nagaan of de testateur in staat is om een redelijke afweging te maken van de zaken die op dat moment van belang zijn, zoals:
   • Het vermogen en de gevolgen van de erfstelling.
   • De aard en inhoud van de te maken keuzes in het testament.
   • De personen die worden benadeeld of bevoordeeld door de testamentaire beschikkingen.
3. Informatie en Communicatie: De notaris moet ervoor zorgen dat de testateur goed geïnformeerd is over de inhoud en gevolgen van het testament. Dit kan inhouden dat de notaris actief de testateur vraagt naar zijn intenties en redenen voor de gemaakte keuzes.
4. Medische Toestand: De fysieke en mentale gezondheid van de testateur op het moment van het opmaken van het testament is cruciaal. De notaris moet aandacht besteden aan eventuele ernstige ziekten, medicatie, of andere factoren die de geestelijke vermogens van de testateur kunnen beïnvloeden.
5. Getuigen: Het kan verstandig zijn om getuigen te betrekken bij de ondertekening van het testament, vooral als er twijfels zijn over de wilsbekwaamheid. Dit biedt extra bewijs van de intenties en de toestand van de testateur op het moment van het opmaken van het testament.
6. Duidelijkheid en Redelijkheid: De notaris moet ook beoordelen of de gemaakte keuzes in het testament redelijk en duidelijk zijn. Uitersten of onlogische verdelingen kunnen aanwijzingen zijn dat de testateur mogelijk niet volledig wilsbekwaam was.

Juridische Grondslagen

• Artikel 7:465 BW: Dit artikel stelt dat een testament slechts geldig is indien het is opgemaakt door een wilsbekwame persoon. Dit vormt de basis voor de notariële beoordeling van wilsbekwaamheid.
• Artikel 3:34 BW: Dit artikel definieert de wilsverklaring, waarbij de geestelijke toestand van de verklaring relevant is voor de geldigheid van rechtshandelingen.
• Jurisprudentie en Richtlijnen: De rechtspraak en richtlijnen van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) geven verdere uitleg en richtlijnen voor notarissen bij het beoordelen van wilsbekwaamheid, vooral in situaties die gevoelig zijn vanwege de gezondheidsstatus van de testateur.

Conclusie
De notaris moet bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed rekening houden met de geestelijke vermogens van de testateur, zijn informatiestatus, de medische toestand, en de redelijkheid van de gemaakte keuzes. De basis voor deze beoordeling ligt in de relevante artikelen van het Burgerlijk Wetboek en de praktijken die zijn ontwikkeld in de notariële beroepspraktijk. Het zorgvuldig vaststellen van wilsbekwaamheid is essentieel voor de rechtsgeldigheid van het testament en voor het voorkomen van mogelijke geschillen na het overlijden van de testateur.

Bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed moet de notaris rekening houden met verschillende juridische en praktische aspecten. Deze beoordeling is cruciaal voor de rechtsgeldigheid van het testament en de bescherming van de belangen van zowel de testateur als mogelijke erfgenamen.

Voor juristen is het van belang om de volgende punten in acht te nemen:
1. Wettelijk kader: De primaire wettelijke grondslag voor wilsbekwaamheid bij het maken van een testament is artikel 3:34 BW, in samenhang met artikel 4:55 lid 1 BW.
– Art. 3:34 lid 1 BW stelt dat een rechtshandeling die tot stand is gekomen door een geestelijke stoornis, vernietigbaar is.
– Art. 4:55 lid 1 BW bepaalt dat een uiterste wilsbeschikking alleen geldig is wanneer de erflater zijn wil kan bepalen en de betekenis van zijn verklaring kan begrijpen.

2. Jurisprudentie: Belangrijke arresten die de beoordeling van wilsbekwaamheid hebben vormgegeven, zijn:
– HR 24 december 2004, ECLI:NL:HR:2004:AR3230 (Erven Oosterveen)
– HR 5 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:224
Deze arresten benadrukken het belang van een zorgvuldige beoordeling en documentatie door de notaris.

3. Beoordelingscriteria: De notaris moet letten op de volgende aspecten:
a) Begrip van de situatie:
– Begrijpt de testateur dat hij/zij een testament maakt?
– Is de testateur zich bewust van de gevolgen van de testamentaire beschikkingen?
b) Vrije wilsvorming:
– Is er sprake van ongeoorloofde beïnvloeding door derden?
– Kan de testateur zelfstandig beslissingen nemen?
c) Communicatie:
– Kan de testateur zijn/haar wensen duidelijk communiceren?
– Is er consistentie in de geuite wensen?
d) Redelijkheid van de beslissingen:
– Zijn de testamentaire beschikkingen in lijn met eerdere uitingen of gedragingen van de testateur?
– Is er een logische verklaring voor eventuele afwijkingen van eerdere intenties?

4. Specifieke aandachtspunten bij een sterfbed-situatie:
a) Medische toestand:
– Invloed van medicatie op het bewustzijn en oordeelsvermogen
– Mogelijke effecten van pijn of ongemak op de wilsbekwaamheid
b) Tijdsdruk:
– Zorgvuldige afweging tussen spoed en zorgvuldigheid
– Documentatie van de omstandigheden waaronder het testament is opgemaakt
c) Aanwezigheid van derden:
– Kritische beoordeling van de rol en invloed van aanwezige familieleden of verzorgers

5. Stappenplan voor de notaris:
a) Voorgesprek:
– Indien mogelijk, een gesprek zonder aanwezigheid van derden
– Beoordeling van de algemene geestelijke toestand
b) Medische consultatie:
– Overleg met behandelend arts over de medische toestand en wilsbekwaamheid
– Eventueel inschakelen van een onafhankelijk medisch specialist
c) Documentatie:
– Nauwkeurige verslaglegging van observaties en gesprekken
– Vastlegging van de methode van beoordeling
d) Getuigen:
– Overwegen van het inschakelen van onafhankelijke getuigen
e) Herhaalde toetsing:
– Indien mogelijk, meerdere contactmomenten om consistentie te beoordelen

6. Beroepsrichtlijnen: De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) heeft richtlijnen opgesteld voor het beoordelen van wilsbekwaamheid, waaronder het “Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening” (2006).

7. Tuchtrechtspraak: Notarissen dienen rekening te houden met uitspraken van de Kamer voor het Notariaat en het Hof van Discipline, die nadere invulling geven aan de zorgplicht van de notaris bij het beoordelen van wilsbekwaamheid.

Conclusie: De beoordeling van wilsbekwaamheid van een testateur op een sterfbed vereist een zorgvuldige afweging van juridische, medische en ethische aspecten. De notaris moet een balans vinden tussen het respecteren van de laatste wensen van de testateur en het waarborgen van de rechtsgeldigheid van het testament.

De grondslag voor deze beoordeling is een combinatie van wettelijke bepalingen (met name art. 3:34 BW en art. 4:55 BW), jurisprudentie, beroepsrichtlijnen en tuchtrechtspraak.

Voor juristen is het essentieel om:

• De relevante wetsartikelen en jurisprudentie grondig te kennen
• Zich bewust te zijn van de specifieke uitdagingen in een sterfbed-situatie
• Het belang te onderkennen van zorgvuldige documentatie door de notaris
• Rekening te houden met mogelijke latere betwisting van het testament op grond van wilsonbekwaamheid

Deze benadering vereist een grondige kennis van zowel het erfrecht als de praktische aspecten van notariële dienstverlening, en een zorgvuldige afweging van de belangen van alle betrokken partijen.

De beoordeling van de wilsbekwaamheid van een stervende testateur door de notaris

Inleiding
Het beoordelen van de wilsbekwaamheid van een stervende testateur is een delicate en complexe taak voor een notaris. De notaris moet hierbij een afweging maken tussen enerzijds het recht van de testateur om zijn of haar vermogen te bestemmen en anderzijds de bescherming van de nabestaanden tegen een mogelijk ongeldig testament.

Wettelijke grondslag
De wettelijke grondslag voor de beoordeling van de wilsbekwaamheid is voornamelijk te vinden in het Burgerlijk Wetboek (BW). Artikel 4:42 BW bepaalt dat een testament nietig is wanneer de testator ten tijde van het maken van het testament niet in staat was zijn belangen te behartigen.

Factoren waar de notaris rekening mee moet houden
De notaris moet bij zijn beoordeling rekening houden met de volgende factoren:

• De aard van de beschikking: Bij complexe testamenten is een hogere mate van wilsbekwaamheid vereist dan bij eenvoudige testamenten.
• De omstandigheden waaronder het testament is opgemaakt: Is er sprake van druk of dwang? Is de testateur voldoende geïnformeerd over de gevolgen van zijn of haar beschikking?
• De psychische gesteldheid van de testateur: Heeft de testateur last van een ziekte of aandoening die zijn of haar wilsbekwaamheid kan beïnvloeden?
• De inhoud van het testament: Is de inhoud van het testament in overeenstemming met de normale verwachtingen, gelet op de persoonlijke omstandigheden van de testateur?

De rol van de notaris
De notaris heeft een belangrijke rol bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid. Hij of zij moet:

• Een gesprek voeren met de testateur: Tijdens dit gesprek moet de notaris proberen een indruk te krijgen van de mentale toestand van de testateur.
• Vragen stellen over de inhoud van het testament: De notaris moet nagaan of de testateur begrijpt wat hij of zij met het testament beoogt.
• Eventueel medische informatie inwinnen: Als de notaris twijfels heeft over de wilsbekwaamheid, kan hij of zij medische informatie opvragen.
• Een oordeel vormen: Op basis van alle verzamelde informatie moet de notaris een oordeel vormen over de wilsbekwaamheid van de testateur.

De bewijslast
Als een testament wordt aangevochten op grond van de onwilsbekwaamheid van de testateur, rust de bewijslast in beginsel op degene die de nietigheid van het testament stelt. Dit betekent dat deze persoon moet aantonen dat de testateur ten tijde van het maken van het testament niet in staat was zijn belangen te behartigen.

Conclusie
De beoordeling van de wilsbekwaamheid van een stervende testateur is een complexe zaak, waarbij de notaris een belangrijke rol speelt. Hoewel de notaris zorgvuldig te werk moet gaan, is het uiteindelijk aan de rechter om te beslissen of een testament geldig is.

Belangrijk: Dit antwoord is bedoeld als algemene informatie en mag niet worden opgevat als juridisch advies. Voor persoonlijk juridisch advies over een specifieke situatie is het raadzaam om een notaris of advocaat te raadplegen.

Wilt u meer weten over een specifiek aspect van dit onderwerp?
Ik kan u bijvoorbeeld meer vertellen over:

• De gevolgen van een nietig verklaard testament
• De rol van de rechter bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid
• De mogelijkheden om een testament aan te vechten

Keywords: wilsbekwaamheid, notaris, testament, sterfbed, erfrecht, burgerlijk wetboek